Cours de Hindî en Esperanto


Hmm, unue kiel skribi kaj legi?!
Hindî skribiĝas per Devanāgarī (देवनागरी), Urduo, kiu estas fakte la sama lingvo kiam uzata de la islamanoj,   skribiĝas  per persa alfabeto.
 Mi ne klarigos la Devanāgarī : estas artikolo pri tio jam en la Vikipedio, alklaku tie: 

Vortordo

Pri la vortordo aferoj samas kia en Esperanto, sed tion oni priskribas malmaniere !

- En Esperanto oni unue diras al vi : la vortordo estas libera !
Poste oni diras, ke tamen estas « normala » neŭtrala vortordo, kaj, ke nur se oni volas doni emfazon al certa frazparto oni ŝanĝas ĝin.

- En hindî oni diras, ke la vortordo estas tute fiksita, ke ĉiu vorto havas sian precizan laŭvican lokon en la frazo. Sed poste oni aldonas, ke oni ĉiam povas ŝanĝi la lokon de parto, kiun oni volas emfazi; kaj se oni legas urduan poezion oni konstatos, ke vortoj povas troviĝi en plej diversaj ordoj !

Do, jen la norma ordo :

Unua principo : la ordo estas : 1° subjekto 2° adverboj (esperante : e-vortoj) kun inter ili la ordo : pritempaj, prilokaj, kaj fine primanieraj 3° la nerekta objekto (dativo, al-komplemento) 4° la rekta komplemento 5° la verbo.

आप कल मुझ ेपैसा दीिजए ।            vi bonvole donu al mi la monon morgaŭ

मैं हमेशा वहाঁ बस से जाती हूঁ ।            mi ĉiam iras tien perbuse

Se estas nea vorteto ( नही۟, न, मत ) ĝi troviĝas tuj antaŭ la unua elemento de la verbo, la unua elemento de la verbo estas tiu, kiu entenas ties radikon. Kiam la verbo « esti » होना uzatas ĉu kiel ĉefverbo ĉu kiel helpverbo, ĝi povas esti forlasita en neaj frazoj kun नही۬

हमर ेगाঁव के लोग गोश्त नहीं खाते            Niavilaĝaj homoj ne mangas viandon

Se estas ia demando-pronomo (aŭ pronomo kun komplementa vorto, vidu pliposte la frazon kun िकतन ेिदन)  ĝi lokiĝas tuj antaŭ la verbo

यह दुकान बंद कब होता है ?                 Kiam tiu butiko fermiĝas ?

Verbo « esti » - subjektaj pronomoj

mi estas                     मै॑             हۨू

ci estas                      तु  (1)       है 

li, ŝi, ĝi estas            वह, यह (2) है   

 

ni estas                      हम            है॑

vi estas                      तुम, आप (1) हो

ili estas                      वे, ये (2)     है॑


(1) तु = ci uzatas nur direktante al: infanoj, personoj kun kiuj oni havas tre intiman rilaton, servistojn, alie havas sencon malestima, (uzu ĝin nur singarde!)

Aliokaze la pluralo तुम estis uzata kiel respekta pluraligo (kiel ekzemple en la franca lingvo), sed tio nur plu estas vera en vilaĝoj, en urboj, ĝi iĝis ekvivalento de “ci” por ordinaraj intimaj, amikaj uzoj, en familio kiam oni parolas al pli junaj. Nun la vera respekto pronomo estas आप.

* La pluraligo pro respekto uzatas eĉ ene de la familio ĉiam kiam oni parolas al pli maljuna.

* Cetere la regulo pri pluraligo pro respekto estas uzata ne nur ĉe la dua persono, kiel en kelkaj eŭropaj lingvoj, sed ankaŭ ĉe la tria persono, kiam oni parolas pri persono, kiun oni viumus se oni parolus al ili.        चाचा जी यहाঁ है॑ । वे िहन्दू नही॑ है॑            Onklo estas ĉi tie. Li ne estas hindua

* Kaj ti pluraligo implicas, ke ankaŭ la adjektivoj estos pluraligitaj!

(2) ĉe la tria persono la montropronomoj (tio) uzatas kiel pronomojn. वह kaj वे signas malproksimaj sujektojn, यह kaj ये proximaj. Sed atentu! यह kaj ये pri personoj povas esti malestimaj, do prefere uzu वह kaj व.



Kiel diri « havi » ?

Ne ekzistas verbon « havi » en hindî.. La ideo esprimeblas diversmaniere ; unue oni devas konsideri ĉu temas pri

-         1)aĵoj moveblaj

-         2)aŭ pri aĵoj, kiuj implicas pli intiman aŭ konstantan rilaton

1) por aĵoj, utilaĵoj, varoj ktp la skemo estas: « posedanto »+ क ेपास+ « verbo esti »  :

राम क ेपास कमपयुतर है                    Râm havas komputilon

मेरे पास पैसा नही ंंहै               mi ne havas monon

Sed notendas, ke la laŭvorta senco de la kombina genitiva rolmontrilo क ेपास estas « apud », do se oni diras :

राम कमपयुतर क ेपास है               tio signifas « Râm staras apud la komputilo »

kaj :

कमपयुतर राम क ेपास है               La komputilo staras apud Râm

2) Por nemoveblaĵoj, parencoj, korpopartoj, kutime uzatas formon per poseda partiklo :

दुकानदार दो दुकान ेंहैं            la butikisto havas du butikojn

मेरे दो  छोते बेटे हैंै          mi havas du filetojn

3) aliaj okazoj eblas, kiel ekzemple :

हमारे मकान में सात कमर ेहैंैं             nia domo havas sep ĉambrojn


 Se-frazoj

Se-frazojn konsistigas « se+* » propozicio sekvita de « tiam+* » propozicio : « Se pluvos, tiam mi ne eliros ». En la Hindia, la se-propozicio ekas per अगर aŭ यिद, kaj la tiam propozicio per तो (foje povas okazi, ke अगर / यिद estu forlasita, sed pri तो ne eblas).

Se la se-frazo temas pri estonteco, la se-propozicio povas esti per futuro aŭ per subjunktivo (se subjunktivo uzatas signifas, ke la supozo rigardatas kiel malpli certa aŭ malpli neta) :

अगर वह आयएगी तो उसे पुसतक दঁूगा।            Se ŝi venos, mi donos la libron al ŝi.

अगर वह आयए तो उसे पुसतक दঁूगा।         Se ŝi eble venos, mi donos la libron al ŝi.

मौसम अचछा न हो तो हम घर में ही रहें ?   Se la vetero ne bonus ĉu ni ja restus en la domo ?

en la tiam-propozicio povas uzati futuro, aû subjunktivo aû ia ordona modo (aû ordona modo aû « ĝentila peta modo ») :

अगर वह नहा रहा हो तो मैं उस ेबाद में फ़़ोन करঁू ?           Se okazus, ke li li estos bananta, do ĉu mi eble telefonos pliposte ?

यिद लड़कों क ेबीच में झगड़ा हो तो अधयापक को बुलाना ।.    Se inter la knaboj kverelo estiĝus, bonvolu voki la instruiston

 
 Aliaj sencoj de तो

Ni vidis, ke en tiaj frazoj तो havas sencon de rezulto, ankaŭ en aliaj cirkonstancoj ĝi uzatas tiusence :

अचछा, तो म ैंचलूঁगा ।            bone, do mi ekiras.

तो आप यहा ঁिकतन ेिदन रहेंगेें ?  Nu, kiom da tagoj vi restos ?

Kiam तो troviĝas meze de frazo aŭ propozicio, gi donas al la antaŭaĵo(j) emfazon, emfazo, kiu estas kutime opozicia, kaj antaŭe anoncas kontrastigon de unu fakto al la alia. Ekzemple :

मैं तो नहीं जानता , मेरा भाई जानता होगा ।    Ne scias mi, sendube scias mia frato.

नहीं तो signifas « se ne », ekzemple :

पतर जलदी िलखो नही ं तो मैं ैंघबराऊঁगा ।    rapide vi skribu leteron, se ne mi maltrankviliĝos.

Aliaj kutimaj uzoj ekzempligatas ĉi sube :

आप अचछ ेतो हैं ?         vi bone fartas, mi esperas ?

माঁस तो कया, वह अंंडे भी नहीं खाती !       viando? ne parolu pri tio, ŝi ne manĝas eĉ ovojn !

Tie oni vidas la emfazan rolon de कया metita ne en sia normala pozicio (komence, kiel « ĉu ») sed frazfine.

Alia ekzemplo en rekantaĵo de sufia kanto:

आरे लोगों तुम्हारा कया ?             hej homoj ! ĉu via (subkomprenite: “afero”) ?! (subkomprenite: "ne ? Do fermu la klapon !")

R. Platteau - 9/4/2004 – je la 3-a matene

 Sufikso वाला

वाला estas sufikso aldonita ĉefe post nomoj adverboj aŭ infinitive en oblikva formo por elfari diversajn sencojn. Ĝi deklinaciiĝas kiel a-vortoj.

Tiel el nomoj, ĝi faras nomojn de « istoj » aŭ de « uloj », ekzemple

िमठाई : dolĉaĵo            िमठाईवाला : dolĉaĵvendisto

पगड़ी : turbano            पगड़ीवाला : iu, kiu surhavas turbanon

el adverboj :

ऊपर : supre    ऊपरवाला : superŝtupare, supretaĝe

el oblikviaj infinitivoj:

िहंदी बोलना : paroli la hinda              िहंदी बोलनेवाला : hindiparolantulo 

आना : veni      आनेवाला : kiu venas, onta

el oblikvaj infinitivoj ĝi ankaŭ esprimas sencon : « tuj faronta la aferon », ekzemple :

मैं बाहर जानेवाला था : mi estis tuj forironta

 (daŭrigota)


jes ja , vi diros, oni ne povas lerni la lingvon kun tiom malmulto!  Sed ĝis kiam estos pli da esperantistoj, kaj da, kiuj kuraĝos verki plenan Hindî gramatikon, nur restas al vi  malfermi .... anglalingvan hindilernolibron!